Amerika Eyalet Sistemi

Amerika Eyalet Sistemi Nedir?

Amerika Birleşik Devletleri, 50 eyaletten oluşan bir federasyondur ve bu eyaletler, bir bütün olarak politik bir birlik oluşturur. Her eyalet, belirli bir coğrafi alanda idari yetkiye sahiptir ve bu yetkiyi federal hükümetle paylaşır. Bu nedenle, Amerikalılar hem federal hükümetin hem de yaşadıkları eyaletin vatandaşıdır. Eyaletler arasında hareket etmek oldukça serbesttir ve bu süreçte genellikle herhangi bir hükümet iznine gerek duyulmaz. Ancak, bazı özel durumlar, örneğin şartlı tahliyeyle serbest bırakılan mahkumlar veya velayet anlaşmalarıyla kısıtlanan ebeveynler gibi belirli mahkeme kararlarıyla bu serbestlik sınırlanabilir.

Amerika eyaletlerin nüfusları ve yüzölçümleri büyük farklılıklar gösterir. Amerika’nın en küçük eyaleti Wyoming, yaklaşık 600.000 kişilik bir nüfusa sahipken, en büyük eyalet olan Kaliforniya’nın nüfusu 39 milyonu aşar. Benzer şekilde, Rhode Island gibi küçük eyaletler 3.140 km² yüzölçümüne sahipken, Alaska’nın yüzölçümü 1.717.860 km²’ye kadar çıkar. Ayrıca, dört eyalet resmi adlarında "commonwealth" terimini kullanır.

Her eyalet, kendi iç bölümlerine yani illere veya bunlara eşdeğer birimlere ayrılmıştır. Bu birimlerin yapıları eyaletler arasında farklılık gösterir ve bu birimlere sınırlı yerel yönetim yetkileri tanınır. Eyaletlerin yönetim yetkileri, her eyaletin kendine ait anayasasından gelir ve bu anayasalar genellikle cumhuriyetçi prensiplere dayanır. Eyalet yönetimleri yürütme, yasama ve yargı olmak üzere üç kuvvetten oluşur.

Amerikan Anayasası, eyaletlere birçok yetki ve hak tanır, bunlar arasında anayasa değişikliklerini onaylama yetkisi de bulunur. Tarihsel olarak, eyaletler yerel kolluk kuvvetlerini, devlet okullarını, sağlık hizmetlerini, iç ticaret düzenlemelerini ve yerel altyapıyı yönetmekten sorumlu olmuştur. Ancak, günümüzde bu görevlerin bir kısmı federal kaynaklar tarafından karşılanmakta ve federal düzenlemelere tabidir. ABD Anayasası zaman içinde çeşitli değişikliklere uğramış ve federal hükümetin rolü genellikle artmıştır. Eyaletlerin yetkileri ile federal hükümet ve bireylerin hakları arasındaki denge, tartışma konusu olmaya devam etmektedir.

Eyaletler, federal Kongre'de çift meclisli bir yasama organı olan Senato ve Temsilciler Meclisi'nde temsil edilir. Her eyalet Senato'da iki senatörle temsil edilirken, Temsilciler Meclisi'nde ise eyaletin nüfusuna göre belirlenen sayıda temsilci ile temsil edilir. Temsilciler, eyaletler arasında yapılan on yıllık nüfus sayımına dayanarak bölüştürülür. Ayrıca, her eyalet, federal seçimlerde devlet başkanını seçen Seçiciler Kurulu'na belirli sayıda seçici gönderebilir. Seçici sayısı, eyaletin Temsilciler Meclisi ve Senato’daki toplam temsilci sayısına eşittir.

Anayasa, Kongre'ye yeni eyaletler kabul etme yetkisi vermiştir. ABD'nin kuruluşundan bu yana, eyalet sayısı 13’ten 50’ye çıkmıştır ve son iki eyalet 1959’da Alaska ve Hawaii olmuştur. Anayasa, eyaletlerin Birlik'ten ayrılma yetkilerini açıkça belirtmemiştir. Ancak, Amerikan İç Savaşı'nın hemen ardından ABD Yüksek Mahkemesi, Texas v. White davasında bir eyaletin tek taraflı olarak Birlik'ten ayrılamayacağını hükmetmiştir.

Amerika Eyaletlerin Yerel Yönetim Sistemlerindeki Farklılıklar

Yerel Yönetim Yapıları

Amerika Birleşik Devletleri'nde eyaletler, yerel yönetimlerin yapısını kendi yasalarına göre belirleyebilirler ve bu yapılar eyaletler arasında büyük farklılıklar gösterebilir. Yerel yönetim birimleri genellikle üç ana kategoride bulunur:

- İlçeler (Counties) : Çoğu eyalette, ilçe yönetimleri önemli bir yerel yönetim birimidir. İlçeler genellikle geniş coğrafi alanları kapsar ve yerel yönetim, sağlık hizmetleri, yol bakımı gibi çeşitli görevleri yürütür.

- Şehirler (Cities) : Şehirler, yerel yönetimlerin daha sıkı ve organize olduğu bölgeler olup, genellikle yerel yasama organları ve yürütme yetkilerine sahiptir. Şehir yönetimleri, suç öncesi ve sonrası hizmetler, altyapı, parklar gibi birçok hizmet sunar.

- Kasabalar (Towns) ve Köyler (Villages) : Bu yapılar, şehirlerden daha küçük ve daha az karmaşık yönetim birimleridir. Genellikle daha az hizmet sunarlar ve bazı eyaletlerde köyler ile kasabalar arasında belirgin farklılıklar bulunabilir.

Yönetsel Özerklik ve Ev Sahibi Yerel Yönetim

Bazı eyaletler, yerel yönetim birimlerine büyük özerklik verirken, diğer eyaletler daha merkeziyetçi bir yaklaşım benimser. Örneğin:

- Home Rule : Eyaletlerin bazıları "home rule" (yerel özerklik) yasalarına sahiptir, bu da yerel yönetimlerin kendi iç işlerini düzenleme konusunda geniş yetkilere sahip olduğu anlamına gelir. Bu yasalar, şehirlerin kendi yönetim yapılarını ve yerel yasalarını belirleme hakkını tanır.

- Daha Merkezî Yönetim : Diğer eyaletlerde ise eyalet hükümeti, yerel yönetimlerin yetkilerini daha sıkı bir şekilde kontrol edebilir ve yerel yönetim birimleri, eyalet hükümetinin belirlediği kurallara ve düzenlemelere uymak zorunda kalabilirler.

Amerika Eyaletlerinde Seçim Sistemlerindeki Farklılıklar

Amerika eyaletlerinde yerel yönetim seçim sistemleri de eyaletlere göre değişiklik gösterebilir.

- Doğrudan Seçim : Bazı eyaletlerde, yerel yetkililer doğrudan halk tarafından seçilir. Bu, yerel halkın doğrudan temsil edilmesini sağlar.

- Atama veya İstatistik Seçim : Diğer eyaletlerde, bazı yerel yetkililer eyalet hükümeti veya şehir konseyleri tarafından atanabilir veya belirli bir aday havuzundan seçilir.

Bazı eyaletler, kendi yerel yönetim sistemlerinde ilginç ve benzersiz uygulamalara sahiptir :

- Alaska : Alaska'da, "Borough" olarak adlandırılan yerel yönetim birimleri, genellikle ilçe benzeri yapılarla örtüşür ve bazı bölgelerde, şehirler ve boroughlar aynı coğrafi alanı kapsayabilir. Bu, çok geniş coğrafi alanları kapsayan yerel yönetim yapıları için tipik bir durumdur.

- Louisiana : Louisiana'da, yerel yönetim birimleri "parish" olarak adlandırılır. Bu, eyaletin tarihi ve kültürel geçmişinden kaynaklanan bir gelenektir ve eyaletin diğer eyaletlerden farklı yönetim yapısına sahip olmasına neden olur.

Amerika Birleşik Devletleri'nin eyalet sistemi, hem eyaletler arası hem de eyalet içindeki yerel yönetim yapılarında büyük çeşitlilik sunar. Bu çeşitlilik, eyaletlerin kendi tarihsel, kültürel ve coğrafi özelliklerine bağlı olarak ortaya çıkar ve her eyaletin benzersiz yönetim yaklaşımlarını yansıtır. Bu yönüyle, Amerikan eyalet sistemi, yerel yönetimlerin nasıl yapılandırılabileceği ve yönetilebileceği konusunda ilginç bir örnek teşkil eder.